Fabuła Co To Jest to jeden z kluczowych elementów każdego utworu literackiego czy dzieła filmowego. Od starożytności aż do czasów współczesnych fabuła odgrywa istotną rolę w kompozycji i percepcji dzieła artystycznego. Czym dokładnie jest fabuła i jaką pełni funkcję w kinie oraz literaturze? W niniejszym artykule przybliżymy definicję i historię pojęcia fabuły, omówimy jej znaczenie oraz budowę klasycznej fabuły. Wskażemy też, jak tworzyć ciekawe fabuły i podamy ciekawostki z nią związane.
Kluczowe wnioski:
- Fabuła to uporządkowany chronologicznie ciąg zdarzeń w utworze.
- Odgrywa kluczową rolę w konstrukcji dzieła i jego odbiorze.
- Wyróżniamy fabułę otwartą, zamkniętą i ramową.
- Klasyczna fabuła zwykle dzieli się na 5 etapów.
- Dobra fabuła powinna być wciągająca i zaskakująca.
Oryginalna definicja fabuły
Fabuła jest jednym z podstawowych elementów każdego utworu literackiego czy dzieła filmowego. Od czasów antycznych poeci i dramaturdzy konstruowali swoje dzieła w oparciu o fabułę, czyli uporządkowany chronologicznie ciąg zdarzeń. Już Arystoteles w swojej Poetyce zdefiniował fabułę (mythos) jako "zestawienie faktów" i uznał ją za najważniejszy składnik tragedii. Według niego fabuła musiała stanowić logiczną całość o początku, środku i końcu.
Nowożytna definicja fabuły również akcentuje chronologiczny układ zdarzeń. Fabuła to po prostu to, co się dzieje w utworze - seria historyjek i zdarzeń ułożonych w określonym porządku czasowym. Ich logiczne uporządkowanie pozwala odbiorcy śledzić losy bohaterów i rozwój akcji. Dlatego fabuła jest kluczowym składnikiem konstrukcyjnym każdego dzieła narracyjnego - powieści, opowiadania, dramatu czy filmu.
Rola fabuły
Co prawda zdarzają się utwory pozbawione fabuły, jak liryka czy eseistyka, jednak w literaturze i kinie fabuła odgrywa zasadniczą rolę. Porządkuje ona fikcyjny świat przedstawiony i decyduje o jego spójności. Fabuła scala w logiczną całość różne motywy, wątki i postacie. Dzięki niej zbiór luźnych epizodów zamienia się w opowieść, którą możemy śledzić od początku do końca.
Ponadto fabuła stanowi szkielet akcji i porządkuje prezentację wydarzeń. Sekwencja zdarzeń może być przedstawiona chronologicznie od pierwszego do ostatniego, ale twórcy często bawią się porządkiem czasowym. Wykorzystują retrospekcje, pętle czasowe i inne zabiegi fabularne. Bez fabuły nie byłoby tych gier z chronologią.
Typy fabuł literackich i filmowych
Wyróżniamy trzy podstawowe typy fabuł:
- Fabuła otwarta - brak zamknięcia, zostawia odbiorcę z poczuciem niedosytu.
- Fabuła zamknięta - wszystkie wątki doprowadzone do końca.
- Fabuła ramowa - opowieść w opowieści, wykorzystuje konstrukcję ramową.
Każdy typ fabuły można oczywiście modyfikować i łączyć, tworząc fabuły mieszane. Często spotykamy na przykład fabułę ramową, której zakończenie pozostaje otwarte. Ponadto w kinie i literaturze popularne są fabuły wielowątkowe, splatające ze sobą losy wielu bohaterów.
Przykłady z literatury
"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza to modelowy przykład fabuły zamkniętej - wszystkie perypetie bohaterów zostały doprowadzone do końca, a ostatnie zdanie stanowi wyraźne domknięcie całości. Natomiast końcowe sceny "Lalki" Bolesława Prusa celowo pozostawiają fabułę otwartą.
Z kolei "Decameron" Boccaccia opiera się na fabule ramowej - całą książkę obudowuje historia grupy młodych ludzi, którzy opowiadają sobie różne historie. W ten sposób mamy fabułę zewnętrzną i szereg mniejszych fabuł wewnętrznych.
Przykłady z kina
Klasyczny dramat fabularny niemal zawsze opiera się na fabule zamkniętej, która prowadzi widza przez meandry historii od początku do końca. Przykładem może być "Ojciec chrzestny" Coppoli czy "Psy" Gus Van Santa.
Z kolei przedstawicielem fabuły otwartej jest słynny "Nieustający krzyk" Ingmara Bergmana - film kończy się sceną, która pozostawia widza w niepewności co do losów bohaterów.
Budowa klasycznej fabuły utworu
Klasyczna fabuła, zwłaszcza filmowa, zwykle dzieli się na kilka etapów zgodnie ze schematem:
| 1. Ekspozycja - wprowadzenie, przedstawienie bohaterów i sytuacji wyjściowej |
| 2. Wydarzenie inicjujące - moment zapoczątkowujący główny konflikt lub zwrot akcji |
| 3. Rozwinięcie akcji - seria wydarzeń budujących napięcie |
| 4. Punkt kulminacyjny - najważniejsze i najbardziej dramatyczne wydarzenie |
| 5. Rozwiązanie - sposób zakończenia konfliktu, odpowiedź na pytania fabuły |
Oczywiście nie wszystkie fabuły muszą trzymać się tego schematu. Jednak zazwyczaj zawierają przynajmniej trzy podstawowe elementy: ekspozycję, rozwinięcie i rozwiązanie.
Jak stworzyć ciekawą i wciągającą fabułę
Aby fabuła przyciągnęła i pochłonęła uwagę odbiorców, powinna spełniać kilka warunków:
- Zaciekawić od pierwszych zdań, zaczynać od mocnego uderzenia.
- Stopniowo budować napięcie i intrygę.
- Wplatać zaskakujące zwroty akcji.
- Unikać dłużyzn i martwych punktów.
- Prowadzić do mocnego, satysfakcjonującego finału.
Oczywiście przy budowaniu fabuły liczy się też oryginalność i pomysłowość pisarza czy reżysera. Nawet najprostsza historia, opowiedziana w interesujący, zaskakujący sposób, może zachwycić odbiorców.
Fabuła a interpretacja dzieła artystycznego
Choć fabuła stanowi szkielet utworu, to nie wyczerpuje całej jego zawartości i znaczeń. Poza ciągiem zdarzeń istotna jest też forma ich przedstawienia, język, symbolika i inne zabiegi artystyczne. Dlatego do pełnej interpretacji dzieła potrzebna jest nie tylko analiza fabuły, ale też innych jego warstw.
Niemniej podstawą pozostaje zrozumienie, co właściwie zdarzyło się bohaterom, jaka jest chronologia i logika wydarzeń. Bez znajomości fabuły trudno wnikać głębiej w sens i wymowę danego utworu. Dlatego fabuła, choć nie wyczerpuje całości dzieła, stanowi klucz do jego interpretacji.
Podsumowanie
Fabuła od zarania dziejów odgrywa kluczową rolę w literaturze i sztuce opowiadania historii. Jest nieodłącznym elementem powieści, dramatów, filmów i innych form narracyjnych. Porządkuje zdarzenia w logiczną całość, pozwala śledzić losy bohaterów i rozwój akcji. Bez fabuły nie byłoby gier z chronologią, retrospekcji i innych zabiegów fabularnych.
Istnieje wiele rodzajów fabuł - otwarte, zamknięte, ramowe, wielowątkowe. Klasyczna fabuła filmowa dzieli się zwykle na 5 etapów. Niezależnie od typu, dobra fabuła powinna zaciekawiać, stopniowo budować napięcie i prowadzić do satysfakcjonującego finału. Ważna jest też oryginalność i pomysłowość autora w konstruowaniu fabuły.
Oczywiście fabuła to nie wszystko. Pełna interpretacja dzieła wymaga analizy także innych jego warstw - języka, stylu, symboliki. Niemniej zrozumienie fabuły jest kluczowe, stanowi punkt wyjścia do głębszej analizy utworu. Bez fabuły trudno odczytywać sensy tkwiące w danym dziele literackim czy filmowym.
Podsumowując, fabuła to niezbędny fundament każdej opowieści. Porządkuje świat przedstawiony i stanowi szkielet, na którym opiera się cała konstrukcja utworu. Jej znajomość jest przepustką do interpretacji i głębszego odbioru dzieła. Dlatego rola fabuły w kinie i literaturze jest fundamentalna i trudna do przecenienia.
